Organizm kobiety po przekroczeniu wieku czterdziestu lat przechodzi przez liczne metamorfozy, które są głównie wynikiem zmian w jej równowadze hormonalnej. Szczególnie istotnym jest obniżenie poziomu estradiolu, hormonu, którego niedobór przyczynia się do zwiększonej podatności na choroby układu krążenia, nowotwory czy osteoporozę. Dlatego tak ważne jest systematyczne przeprowadzanie badań profilaktycznych i przesiewowych u kobiet po czterdziestce. Wczesne wykrywanie nieprawidłowości może zapewnić skuteczną ochronę przed wieloma poważnymi chorobami, takimi jak choroby serca, rak jajnika czy rak szyjki macicy.
Po osiągnięciu wieku czterdziestu lat, wiele kobiet doświadcza serii zmian w ciele, które są związane z stopniowym wygasaniem działania jajników – procesem naturalnym spowodowanym starzeniem organizmu. Wiele różnych przemian hormonalnych, w tym spadek poziomu estrogenów, prowadzi do wzrostu ryzyka wielu chorób. Choroba niedokrwienna serca jest najczęstszą przyczyną zgonów kobiet po menopauzie. Niski poziom estrogenów prowadzi do zwiększenia masy ciała i podwyższonego poziomu cholesterolu we krwi. Wzmożona aglutynacja płytek krwi, zmiany w strukturze ścianek naczyń krwionośnych i formowanie się blaszek miażdżycowych skutkują zwężeniem światła tętnic wieńcowych doprowadzających krew do serca. W okresie okołomenopauzalnym, wydzielanie insuliny przez trzustkę maleje, a zarazem rośnie oporność tkanek na jej działanie. Jako konsekwencja tych zjawisk mogą wystąpić nadciśnienie tętnicze, miażdżyca i hiperlipidemia. Znaczny spadek poziomu estrogenów jest również głównym czynnikiem osteoporozy po menopauzie.
Najważniejszymi badaniami, które powinny być regularnie przeprowadzane nie tylko u kobiet po czterdziestce, są badania laboratoryjne krwi i moczu. Częstotliwość ich przeprowadzania powinna być uzgodniona z lekarzem, ale zasugerowano, że badanie krwi, w tym morfologię, powinno być wykonywane co najmniej raz w roku. Podstawowy zestaw badań obejmuje: morfologię krwi z rozmazem (dla wykrycia anemii, chorób proliferacyjnych układu leukocytowego i zaburzeń odporności), oznaczenie poziomu OB lub CRP (wysokie wartości wskazują na proces zapalny zachodzący w organizmie), kreatyninę i mocznik (do oceny funkcji nerek), poziom glukozy we krwi (podstawowe badanie w celu rozpoznania cukrzycy), poziom elektrolitów, zwłaszcza sodu i potasu (nieprawidłowe stężenia elektrolitów mogą wpływać na występowanie zaburzeń rytmu serca), oznaczanie poziomu wapnia, fosforu i magnezu, badanie ogólne moczu (pozwala wykryć zarówno problemy z nerkami jak i cukrzycę, a także infekcję w drogach moczowych) oraz próby wątrobowe, które w przypadku podwyższonych wartości mogą wskazywać na choroby wątroby i dróg żółciowych.
Jednym z najważniejszych badań dla kobiet po czterdziestce jest lipidogram, który polega na oznaczaniu poziomu całkowitego cholesterolu, frakcji „dobrego” cholesterolu HDL, „złego” LDL oraz trójglicerydów. To badanie ma kluczowe znaczenie, ponieważ u kobiet w okresie menopauzy niedobór estrogenów powoduje niekorzystne zmiany w profilu lipidowym – poprzez zwiększenie oporności tkanek na insulinę, co z kolei zwiększa ryzyko miażdżycy i hiperlipidemii. Lipidogram powinien być przeprowadzony około dwanaście godzin po spożyciu ostatniego posiłku.